Rozmawiali z nami
Nie czekając na ból

 Rozmowa z dr. n. kf. Krzysztofem Graffem, Zastępcą Dyrektora Instytutu Nauk Medycznych ds. Fizjoterapii WUMed, fizjoterapeutą i wykładowcą akademickim.

Panie Doktorze, zbliża się kolejny finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, w tym roku pod hasłem „Płuca po pandemii”.  Skutki przejścia infekcji COVID-19 są odczuwalne nawet długo po chorobie, a z pomocą chorym przychodzi m.in. właśnie fizjoterapia. Które dolegliwości powinny skłonić pacjenta do zgłoszenia się do fizjoterapeuty? W których fizjoterapia jest pomocna?

Dolegliwości, które powinny skłonić pacjenta do zgłoszenia się do fizjoterapeuty to osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i stawów, zaburzenia równowagi, koordynacji ruchowej, obniżenie sprawności ruchowej i wydolności fizycznej, a więc wszelkie dysfunkcje w obrębie narządu ruchu. Warto podkreślić, że przebieg COVID -19 jest bardzo zróżnicowany: od stanów bezobjawowych, poprzez przebieg z łagodną chorobą górnych dróg oddechowych, po stany poważnej infekcji dróg oddechowych i wymagające podawanie tlenu, oraz stany ciężkie przebiegające z niewydolnością oddechową wymagającą wentylacji mechanicznej, czy aparatury podtrzymującej życie, a w skrajnych przypadkach stany kończące się zgonem.

Odległym i długotrwałym skutkiem COVID-19 mogą być zaburzenia nastroju, określane jako tzw. „mgła mózgowa”, bóle i zawroty głowy, depresja i stany lękowe, zaburzenia rytmu serca, bóle w klatce piersiowej oraz zakłócenia elektrolitowe.

Kiedy, w którym momencie choroby może, powinien wkroczyć z pomocą fizjoterapeuta?

Fizjoterapia może być pomocna i odgrywać znaczącą rolę w leczeniu pacjentów z COVID na różnych poziomach przebiegu choroby i jest uzależniona od stanu klinicznego pacjentów.

W okresie wczesnym celem fizjoterapii oddechowej będzie odpowiednie pozycjonowanie pacjentów, wykonywanie różnych technik oklepywania, nauka aktywnego kaszlu, wibracje, odsysanie dróg oddechowych, aktywny cykl oddechowy, stosowanie urządzeń z dodatnim ciśnieniem wspomagających usuwanie nadmiernej wydzieliny z dróg oddechowych.

W okresie późniejszym, w okresie powrotu do zdrowia fizycznego, stosuje się interwencje związane z uruchomieniem pacjentów polegającym na wykonywaniem ćwiczeń biernych i czynnych pozwalających na utrzymanie lub poprawę zakresu ruchomości w stawach, czy poprawę siły mięśniowej. W zależności od wskazań klinicznych wczesna stymulacja pacjentów do siadania i ćwiczeń równoważnych w pozycji siedzącej, wstawania z łóżka i utrzymywania równowagi w pozycjach wysokich.  Chodzenie z asekuracją w celu poprawy koordynacji i wydolności pacjentów. Zachęcanie pacjenta do podejmowania wszelkiej aktywności w swoim najbliższym otoczeniu np. wykonywanie prostych czynności dnia codziennego, które umożliwią samodzielność i powrót do zdrowia. Fizjoterapeuta do tego może wykorzystywać prosty sprzętu w postaci: krzeseł, ciężarków czy taśm Thera-Band. Terapeuta powinien monitorować jakość wykonywanych ćwiczeń i stan pacjenta, określi ilość powtórzeń danego ćwiczenia i czas przerw pomiędzy nimi. Podczas zajęć fizjoterapeuta ma za zadanie wykonywanie szeregu działań diagnostycznych. Kontroluje stan duszności pacjenta w skali Borga, monitoruje pulsoksymetrem saturację krwi, czyli wysycenia jej tlenem, ciśnienie i tętno przed i po ćwiczeniach. Ocenia tolerancję na wysiłek fizyczny na podstawie 2-4-6 min testu korytarzowego. Wykorzystuję skalę równowagi BERGA, skale oceny chodu Tinetti czy skale oceny złożonych czynności dnia codziennego IADL Lawtona, ADL Katza. Wszystko to ma przywrócić w sposób bezpiecznych sprawność funkcjonalną pacjenta i umożliwić powrót do normalnego życia.

Fizjoterapia staje się coraz bardziej doceniana przez pacjentów, powoli przestaje być kojarzona wyłącznie z rehabilitacją po urazach narządów ruchu. Zaczynamy z niej korzystać również dla zachowania dobrej kondycji, poprawienia sprawności, utrzymania formy. Czy Fizjoterapia pełni również funkcje profilaktyczne? Jeśli tak, to kiedy i w jakim zakresie warto skorzystać z pomocy, konsultacji fizjoterapeuty profilaktycznie?

Fizjoterapia to bardzo szeroka dziedzina medycyny, obejmująca szereg technik, metod czy zabiegów, mających na celu utrzymywanie, rozwijanie oraz przywracanie zdolności ruchowych. Niektórym osobom jest wręcz niezbędna do prawidłowego funkcjonowania, inni decydują się na nią w celu poprawy samopoczucia lub też przyspieszenia regeneracji po treningu. Wydaje się, że osoby które czynnie spędzają swój czas częściej korzystają i doceniają wizytę u fizjoterapeuty. Natomiast u innych musi najpierw zadziać się coś niedobrego, żeby na końcu swojej ścieżki leczenia zjawili się w gabinecie u fizjoterapeuty. Przegląd swojego auta wykonujemy regularnie, zmieniamy opony, dolewamy olej itd., natomiast o swoje zdrowie zaczynamy się martwić dopiero jak zaczyna nas boleć, nie możemy sięgnąć ręka, mamy trudności z przysiadem, nie możemy wysiedzieć w pracy przy biurku. Tak, tylko że wówczas przeciążenie narządu ruchu i ból zmusił nas na szukanie pomocy.

Komu szczególnie poleciłby Pan korzystanie z usług fizjoterapeuty?

Fizjoterapia jest dla wszystkich. Warto działać profilaktycznie, żeby stan naszej sprawności był jak najdłużej na wysokim poziomie. Ale oczywiście można wtedy, kiedy zaczynamy odczuwać ból przy określonych czynnościach, przed planowaną operacją, po operacji, w rekonwalescencji po długim unieruchomieniu, czy przy różnego rodzaju schorzeniach, takich jak m.in: 

• schorzenia neurologiczne (udary, stwardnienie rozsiane, chorobę GBS, SMA);
• schorzenia układu nerwowo-mięśniowo-szkieletowego (bóle przeciążeniowe pleców,   bóle stawowe, urazy sportowe);
• choroby układu sercowo-naczyniowego (zawał serc,  przewlekłe chorobach serca);
• schorzenia układu oddechowego (astma, mukowiscydoza, POChP).

Fizjoterapia sprawdza się bardzo w sporcie. Większość zawodowych sportowców korzysta z pomocy fizjoterapeutów, nie tylko po to, aby szybciej leczyć sportowe urazy, ale również w celach poprawy efektywności swoich treningów, regeneracji po treningowej. Indywidualny program fizjoterapii przyspieszy regenerację w mięśniach i stawach oraz zwiększy mobilność ruchu, przyczynia się do zmniejszenia ryzyka urazów czy kontuzji. Nasz układ mięśniowo-stawowy, wymaga specjalnej opieki i zawodowym sportowcom opiekę tę oferują między innymi fizjoterapeuci, którzy wiedzą jak szybko i skutecznie działać, aby zapewnić zawodowcom jak najlepszą sprawność fizyczną oraz poprawić ich bezpieczeństwo.

Kierunek Fizjoterapia cieszy się od paru lat niesłabnącym zainteresowaniem kandydatów na studia. Czym głównie kierują się w wyborze studiów studenci, z którymi się Pan spotyka? Które specjalizacje cieszą się największym zainteresowaniem?

Kierunek ten jest bardzo popularny, gdyż w wielu rodzinach młodzi ludzie stykają się z tymi problemami. Często wybierają się ze swoimi członkami rodziny, u których stwierdzono przeciążenia związane z wykonywanym zawodem, urazem czy chorobą, obserwują pracę fizjoterapeutów, widzą jak podchodzą do problemu i jak pomagają chorym. Dzięki temu zawód ten wydaje się dla nich atrakcyjny, chcą pomagać innym. Inni szukają możliwości szerokiego kontaktu z pacjentem, możliwości wysłuchiwania ich problemów i znalezienia skutecznego sposobu pomocy. A jeszcze inni chcą mieć dobrze płatną pracę, ale nie wiedza, ile to wymaga pracy i nauki. Trudno powiedzieć, która dziedzina fizjoterapii jest bardziej lub mniej preferowana w wyborze. W pewnym sensie decyduje o tym zapotrzebowanie na rynku pracy, nieraz wolny etat w szpitalu, przychodni czy gabinecie prywatnym, gdzie możemy wykonywać zawód i w czym zaczynamy się specjalizować. Oczywiście jest też grupa zawodowa, która od początku wie, że chce pracować tylko z niemowlakami, lub z dziećmi starszymi  inni wyłącznie z osobami dorosłymi, a jeszcze inna grupa ze sportowcami czy w gabinetach odnowy biologicznej. Dzięki temu dla każdego jest ścieżka rozwoju zawodowego.

Wszystkim myślącym już dziś o wyborze przyszłego zawodu w zakresie nauk medycznych polecam fizjoterapię. To wspaniały zawód dający wiele możliwości w rozwoju zawodowym i satysfakcji w leczeniu pacjentów. To profesja, która z roku na rok zyskuje rangę i zaufanie pacjentów. Ja osobiście nie wyobrażam sobie innego zawodu dla siebie.